Από την Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων δίνονται οι παρακάτω ενδεικτικές απαντήσεις των θεμάτων και υπενθυμίζεται ότι κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή.

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ:

Β1. Τα αποδεικτικά στοιχεία που χρησιμοποιεί ο Πρωταγόρας είναι δύο παραδείγματα από την Αθηναϊκή κοινωνία. Το πρώτο αναφέρεται στη στάση της κοινής γνώμης απέναντι στους ειδικούς σε έναν τεχνικό τομέα (αυλητή) και το δεύτερο στη στάση της κοινής γνώμης απέναντι στον πολίτη και στη σχέση του με τη δικαιοσύνη. Η διαφορετική στάση της κοινής γνώμης στη μία και στην άλλη περίπτωση είναι για τον Πρωταγόρα επαρκής λόγος για να πείσει το Σωκράτη και το ακροατήριό του για την καθολιότητα της πολιτικής αρετής. 1ο παράδειγμα:  «Ἐν γάρ ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς …  μαινόμενον»  και 2ο παράδειγμα «ἐν δέ δικαιοσύνῃ  … ἐνταῦθα μανίαν». 

 

Β2. Η κοινή γνώμη αποδέχεται ότι ο καθένας είτε  είναι δίκαιος είτε όχι πρέπει να υποστηρίζει ότι είναι ή φαίνεται δίκαιος. «Καί φασιν πάντας δεῖν φάναι εἶναι δικαίους, ἐάντε ὦσιν ἐάντε μή, ἤ μαίνεσθαι τόν μή προσποιούμενον [δικαιοσύνην]». Όποιος αποκλίνει από τη στάση αυτή, δεν μπορεί να γίνεται αποδεκτός ως μέλος της κοινωνίας. ο Πρωταγόρας φαίνεται να υποστηρίζει ότι ακόμη κι ένας άδικος είναι σε θέση να διακρίνει τη δίκαιη από την άδικη πράξη. Αυτό σημαίνει ότι έχει μέσα του κάποια στοιχεία δικαιοσύνης, που όμως δεν έχουν καλλιεργηθεί επαρκώς, ώστε να τον αποτρέψουν από τη διάπραξη της αδικίας. Άρα, δεν θα πει αλήθεια, αν ισχυριστεί ότι είναι άδικος. Επίσης το να ομολογεί κάποιος δημόσια την αλήθεια, ότι δηλαδή είναι άδικος, θεωρείται παραφροσύνη, γιατί θα υποστεί ποινές και θα αμαυρωθεί η δημόσια εικόνα του. Ο Πρωταγορας αντιλαμβάνεται ότι η νοοτροπία των ανθρώπων προτάσσει "το φαίνεσθαι" έναντι  "του είναι". Έτσι η κοινωνική ηθική και το συμβατικό αίσθημα δικαίου αφορά και πρέπει  να αφορά όλους τους ανθρώπους, διαφορετικά θέτουν τον εαυτὀ τους έξω από την κοινωνία και υφίστανται ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Β3. Ο Πρωταγόρας στο απόσπασμα  «Οὕτω δή, ὦ Σώκρατες… τούτου αἰτία» χρησιμοποιεί το επιχείρημα των Αθηναίων, όπως το έθεσε ο Σωκράτης, ερμηνεύοντάς το όμως με διαφορετικό τρόπο. Συσχετίζει δηλαδή τις συνήθειες των Αθηναίων στη δημόσια ζωή με την πολιτική αρετή, υποστηρίζοντας ότι η συμπεριφορά και οι αντιλήψεις τους είναι το αποτέλεσμα άσκησης και αξιοποίησης των φυσικών τους καταβολών. Το συμπέρασμα ότι οι Αθηναίοι κατακτούν την πολιτική αρετή συνάγεται, κατά το σοφιστή, από την καθολικότητα και την αναγκαιότητα της Αιδούς και της Δίκης, όπως έδειξε ο Μύθος, ηθικές αξίες που με αγώνα, προσπάθεια και διδαχή ολοκληρώνονται και συγκροτούνται σε πολιτική αρετή. Επομένως για τον Πρωταγόρα το διδακτό της αρετής αποδεικνύεται μέσω της καθολικότητας της πολιτικής αρετής καθώς καιτης αναγκαιότητάς  της, όπως φαίνεται από τις συνήθειες των Αθηναίων. Ο Σωκράτης συσχετίζει με αντίθετο τρόπο τις συνήθειες των Αθηναίων στην Εκκλησία του Δήμου με την πολιτική αρετή. Δηλαδή τονίζει το γεγονός ότι όλοι έχουν το δικαίωμα του λόγου στα πολιτικά πράγματα: "όταν όμως πρέπει ... σπουδαία". Για τον Σωκράτη η καθολικότητα του δικαιώματος αυτού λειτουργεί αποδεικτικά για το μη διδακτό της αρετής. Φαίνεται, λοιπόν, εδώ καθαρά η συνήθεια του Πλάτωνα να βάζει τον σοφιστή να χρησιμοποιεί επιχειρήματα του συνομιλητή του,  για να υποστηρίξει, όμως τις δικές του απόψεις, αντιστρέφοντάς τα.

Β4.    α) Σ ,   β) Λ  ,  γ) Σ   ,  δ) Σ   ,   ε) Λ

Β5α.   

ἴωσιν   -        εισιτήριο

δεῖ   -                ένδεια

ἀνέχονται  -     έξη

εἰδῶσιν  -         συνείδηση

 

Β5. β. Η πιο αξιοθαύμαστη αρετή σε αυτόν τον άνθρωπο είναι η ειλικρίνεια. 

         Για ποιο λόγο επιδιώκεις την επιτυχία στο πανεπιστήμιο;

         Ο δημιουργικός άνθρωπος επινοεί διαρκώς νέα πράγματα.

 

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ:

Ενδεικτική Μετάφραση:

Γιατί όταν ο λόγος στερηθεί και την αίγλη του ρήτορα και τη χροιά της φωνής, και τις διακυμάνσεις που συμβαίνουν στις αγορεύσεις, και επιπλέον δεν εκμεταλλευτεί την κατάλληλη περίσταση και την άμεση σύνδεση με τη δράση, και δεν υπάρχει τίποτα που να βοηθά τον λόγο στην αντιπαράθεση και την πειστικότητα, αλλά όταν αποστερηθεί και απογυμνωθεί από όλα όσα αναφέρθηκαν, και μάλιστα όταν τον διαβάζει κάποιος χωρίς πειστικότητα και χωρίς να εκφράζει τα συναισθήματά του αλλά σαν ακριβώς να απαριθμεί, τότε είναι εύλογο, πιστεύω, να φαίνεται στους ακροατές του μηδαμινός. Αυτά ακριβώς τα στοιχεία θα έβλαπταν πάρα πολύ τον τωρινό εκφωνούμενο λόγο και θα τον έκαναν να φαίνεται ακόμα πιο μηδαμινός.

Γ2α. 

ἀναγιγνώσκῃ      -   ἀνάγνωθι

ἀπαριθμῶν          - ἀπαριθμοῖεν 

τοῖς  ἀκούουσιν   - ἀκούσεσθαι

μάλιστ’                  -  μάλα

φαίνεσθαι          -   φανῆτε

 

Γ2β. 

Τοῦ μέν προειρημένου ἅπαντος ἔρημοι γένωνται.

 

Γ3α. 

τῶν μεταβολῶν:  αντικείμενο στο ρ. ἀποστερηθῇ

τῶν προειρημένων: επιθετική μετοχή που λειτουργεί ως γενική αντικειμενική στο ἔρημος ή/ και γυμνός.

γυμνός: κατηγορούμενο στο υποκείμενο του ρ. γένηται.

εἰκότως: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου, προσδιορίζει το ρήμα οἶμαι.

τοῖς άκούουσιν: επιθετική μετοχή που λειτουργεί ως δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου στο ρήμα δοκεῖ.

 

Γ3β.

Η πρώτη πρόταση είναι κύρια.

ἅπερ: υποκείμενο στα ρήματα των δύο προτάσεων (αττική σύνταξη).

τόν ἐπιδεικνύμενον: επιθετική μετοχή που λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα της πρώτης πρότασης.

φαίνεσθαι: τελικό απαρέμφατο που λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα της δεύτερης πρότασης.

φαυλότερον: κατηγορούμενο στο υποκείμενο του απαρεμφάτου φαίνεσθαι.