ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ "ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ  ΓΛΩΣΣΑ" Γ΄ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ  ΚΑΙ Δ΄ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ( 8-6-2018)

Από την Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων δίνονται οι παρακάτω ενδεικτικές απαντήσεις των θεμάτων  και υπενθυμίζεται ότι κάθε απάντηση τεκμηριωμένη  είναι αποδεκτή.

Α.1. Ενδεικτικοί  θεματικοί  άξονες  για την αξιολόγηση  της περίληψης  ως προς το περιεχόμενο:

 

α) Θεματικό κέντρο: ομοιότητες  και διαφορές  των εννοιών "Παιδεία - Εκπαίδευση".

β) Θεματικοί άξονες  του κειμένου:

     1) το εύρος  του περιεχομένου  της έννοιας "Παιδεία"  στην αρχαιότητα ,

     2) ο προσδιορισμός  της έννοιας  "Εκπαίδευση" ως σκόπιμης  διδασκαλίας

      3) η   σύγκριση  των δύο εννοιών  και η ανάγκη  διερεύνησης  των ομοιοτήτων  και των διαφορών τους ,

      4) η δυναμική σχέση  "Παιδείας - Εκπαίδευσης"  και η γνώση  ως κοινό τους χαρακτηριστικό,

      5) παρουσίαση  των διαφορών των εννοιών "Παιδεία - Εκπαίδευση".

Β1.            α) Λ    β) Λ    γ) Σ    δ) Λ    ε) Σ

Β2.           α) σύγκριση - αντίθεση (Μονάδες 2) , συγκρινόμενες - αντιπαραβαλλόμενες  έννοιες "Παιδεία - Εκπαίδευση" (π.χ. η παιδεία είναι περισσότερο  μέθοδος, η εκπαίδευση  κυρίως                               πράξη). Διαρθρωτική λέξη: "Αντίθετα" (Μονάδες 3) 

                      Παρατήρηση: Δεκτή  και η απάντηση  "Ορισμός" , εφόσον αιτιολογηθεί.

                β) ωστόσο: αντίθεση

                    επομένως: συμπέρασμα

                    προκειμένου: σκοπός

                    που πάει να πει ότι:  επεξήγηση

                    κυρίως: έμφαση

Β3.            α) Ενδεικτικές απαντήσεις:

                     ανιχνεύονται: ανευρίσκονται, βρίσκονται, εντοπίζονται , ιχνηλατούνται

                     συνάπτεται: συναρτάται, συνδέεται, συνδυάζεται

                     εμφανίζεται: εντοπίζεται, επισημαίνεται, παρουσιάζεται

                      συντελεστών: παραγόντων, παραμέτρων, συνιστωσών

                      προφανείς: έκδηλες, εναργείς, ευδιάκριτες, εύλογες, ξεκάθαρες, ολοφάνερες, πρόδηλες, φανερές.

                 β) αναβαθμίζεται # υποβαθμίζεται

                      μεταγενέστερος # προγενέστερος

                      ιδιωτική   #   δημόσια

                      επιτρέπουν  #  απαγορεύουν

                      διαφορές  #  ομοιότητες

Β4.          α) Δύο  από τα παρακάτω:   εναλλάσσονται, ανιχνεύονται , αναβαθμίζεται, αναδεικνύεται , θεωρείται , συνάπτεται . (Μονάδες 2)

               β)  1. έμφαση  στην ενέργεια  του ρήματος / απόκρυψη  υποκειμένου

                     2. ακαδημαϊκός / επιστημονικός / δοκιμιακός λόγος

                     3. απρόσωπο / αποστασιοποιημένο  ύφος (Μονάδες  3)

                     Παρατήρηση: η απάντηση  θεωρείται πλήρης, εφόσον αναφέρονται  και τα τρία  στοιχεία.

Γ1.           Ενδεικτικοί  άξονες  για την αξιολόγηση  του περιεχομένου (Μονάδες 20)

                  α) Παιδευτική λειτουργία  του σχολείου:         

•          Κοινωνικοποιεί, ρόλος της ομάδας , επαφή με κοινωνικά προβλήματα, συνύπαρξη  με το διαφορετικό  στον άλλον κ.ά. 
•          Διαμορφώνει  πολιτική σκέψη  και δημοκρατική  συνείδηση: ενδιαφέρον για τα κοινά, ανάπτυξη συλλογικής ευθύνης, καλλιέργεια δημοκρατικού αισθήματος  κ.ά.
•          Συμβάλλει  στην ηθική ολοκλήρωση  και την αυτογνωσία  των νέων, αξίες , ηθικές αρχές κ.ά.
•         Προάγει την αισθητική αγωγή.
•         Διαμορφώνει  οικολογική συνείδηση.

                 β) Τρόποι  που συμβάλλουν  στην ενίσχυση του παιδευτικού  ρόλου  του σχολείου.

•       Εργασίες  για κοινωνικά προβλήματα , δράσεις αλληλεγγύης, εθελοντισμός  κ.ά.
•       Μαθητικές κοινότητες, Βουλή των Εφήβων , αυτοοργάνωση  μαθητών, επισκέψεις σε τόπους ιστορικής μνήμης, επισκέψεις στη Βουλή  κ.ά.
•      Εθισμός των μαθητών  στο σεβασμό  προς το διαφορετικό, κουλτούρα διαλόγου  κ.ά.
•      Ανάπτυξη καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων, ενίσχυση της ερασιτεχνικής δημιουργίας των μαθητών, επαφή με την Τέχνη, διαμόρφωση  αισθητικών κριτηρίων κ.ά.
•      Ανακύκλωση , προώθηση  "πράσινων  προϊόντων" , διάφορες  περιβαλλοντικές δράσεις.

ΒΑΣΙΚΕΣ  ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

1. Το περιεχόμενο  να θεωρείται πλήρες, εάν η ανάπτυξη  περιλαμβάνει  τρεις τουλάχιστον άξονες σε κάθε ζητούμενο, επαρκώς τεκμηριωμένους.

2. Η τεκμηρίωση  πρέπει να περιλαμβάνει  αναφορές  στα σύγχρονα δεδομένα (21ος αιώνας).

3. Οι προτεινόμενοι τρόποι καλό θα ήταν να συνδέονται  με τους άξονες του πρώτου ζητουμένου, π.χ. κοινωνικοποίηση :  δράσεις  αλληλεγγύης 

                                                                                                                                                  αισθητική  αγωγή: ερασιτεχνική δημιουργία  κ.ά.

4. Υπενθυμίζεται  ότι  η υπέρβαση  του αριθμού των λέξεων  δεν θα πρέπει να ξεπερνά  το 10% αυτού που ορίζεται στην εκφώνηση.

5. Αναμένουμε ύφος σοβαρό, χωρίς στοιχεία προφορικότητας , ανάλογο του μέσου δημοσίευσης, τίτλο - αφόρμηση από την επικαιρότητα , τρόπους και μέσα πειθούς.

6. Για την ανάπτυξη  της παραγωγής του γραπτού λόγου  μπορούν να αξιοποιηθούν με δημιουργικό τρόπο στοιχεία του κειμένου.

 

ΘΕΜΑΤΑ   ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ  ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ  Γ΄ΤΑΞΗΣ  ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ  ΚΑΙ  Δ΄ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ  

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 8 ΙΟΥΝΙΟΥ  2018 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ  ΜΑΘΗΜΑ:

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ

[ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ]

Παιδεία και εκπαίδευση είναι δύο όροι που συχνά πυκνά εναλλάσσονται, σάμπως να πρόκειται για συνώνυμα, με ταυτόσημο νόημα και στόχο∙ θεωρητικό και πρακτικό. Ως ρίζα και κορμός ενός πολύκλαδου δένδρου, η λέξη παιδεία (δυσμετάφραστη ή και αμετάφραστη στις ξένες γλώσσες) εμφανίζει εξελισσόμενο, σημασιολογικό και λειτουργικό εύρος και βάθος. Οι αρχές της ανιχνεύονται στον Αισχύλο και στον Σοφοκλή, δηλώνοντας κατ΄ αρχήν την τροφή και την ανατροφή ενός παιδιού, αλλά και την καλλιέργεια ενός δένδρου. Στον Πλάτωνα η λέξη σαφώς πλέον αναβαθμίζεται και αναδεικνύεται σε μέτρο γνώσης και αρετής, καλύπτοντας τελικώς τόσο την πλατωνική οντολογία όσο και την πλατωνική επιστήμη1.Η ίδια λέξη θεωρείται στην ελληνική αρχαιότητα ενίοτε2 συνώνυμη της νεαρής ηλικίας, ενώ σκοπίμως συνάπτεται κάποτε τόσο με την παιδία όσο και με την παιδιά∙ σημαίνοντας την παιδαριώδη φλυαρία και ανοησία αφενός, το παίγνιο (ως διασκέδαση ή ως φιλόσοφη μέθοδο) αφετέρου.

    Πλησιέστερη ετυμολογικά και λειτουργικά προς την παιδεία αναγνωρίζεται η μεταγενέστερη εκπαίδευσις, παράγωγη του ρήματος εκπαιδεύω, το οποίο, όσο βλέπω στα λεξικά, εμφανίζεται πρώτη φορά στον πλατωνικό Κρίτωνα, με τη σημασία του διδάσκω κάποιον κάτι ή εντυπώνω σε κάποιον κάτι με τη διδασκαλία∙ αυτού του είδους η εκπαίδευση αφορά ενίοτε και την προσαρμοστική άσκηση ενός ζώου.

     Ωστόσο, οι όροι παιδεία και εκπαίδευση δεν είναι ούτε ετυμολογικά και σημασιολογικά συνώνυμοι ούτε λειτουργικά ισοδύναμοι. Πράγμα που σημαίνει ότι η ευκαιριακή (μπορεί και σκόπιμη) εναλλαγή τους στη θεωρία και στην πράξη δημιουργεί σύγχυση εις βάρος και των δύο συντελεστών της κρίσιμης αυτής συζυγίας. Ζητούμενο επομένως παραμένει ο νηφαλιότερος έλεγχος, προκειμένου να διαφανούν τόσο τα κοινά όσο και τα διαφορετικά τους σημεία, που επιτρέπουν συγχρόνως τη σύγκριση και τη διάκρισή τους. Που πάει να πει ότι: παιδεία και εκπαίδευση βρίσκονται εξ ορισμού σε συμμαχική και συνάμα σε αντίπαλη σχέση. Κοινός τους παρονομαστής παραμένει η διαβαθμισμένη γνώση ως μάθηση, ασκημένη κυρίως εντός θεσμοθετημένων θυλάκων3 της πολιτείας, χωρίς να αποκλείεται και η ιδιωτική τους κηδεμονία, η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις παίρνει τη μορφή ταξικής και οικονομικής υπεροχής.

   Από εκεί και πέρα αρχίζουν προφανείς και λανθάνουσες διαφορές, οι οποίες, ανάλογα με τον χώρο και τον χρόνο, αυξομειώνονται, χωρίς όμως να καταργούνται. Οι διαφορές προκύπτουν από τη διαφορετική τους φύση και τον αποκλίνοντα προορισμό τους. Δηλαδή: Η παιδεία είναι περισσότερο μέθοδος∙ η εκπαίδευση κυρίως πράξη. Η παιδεία είναι (πρέπει να είναι, για να μην παραβαίνει τον εαυτό της) λειτουργία λίγο πολύ ελεύθερη. […] Αντίθετα, η εκπαίδευση ελέγχεται εκ προθέσεως εντεταλμένη4. Η παιδεία είναι (οφείλει να είναι) προαιρετική∙ η εκπαίδευση θεωρείται, και σωστά, υποχρεωτική. 

Δ. Ν. Μαρωνίτης, εφημερίδα «Το Βήμα της Κυριακής», 1/3/2009 και 8/3/2009 (το κείμενο προσαρμόστηκε για τον σκοπό της αξιολόγησης).

A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (90-110 λέξεις).

                                                                                                                                                                                                                                   Μονάδες 25 

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση το κείμενο, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος: 

α. Το περιεχόμενο του όρου «παιδεία» παραμένει αμετάβλητο στο πέρασμα του χρόνου.

β. Η παιδεία στον Αισχύλο και τον Σοφοκλή αφορά αποκλειστικά στον άνθρωπο.

γ. Η λέξη παιδία για τους αρχαίους Έλληνες σήμαινε την παιδαριώδη φλυαρία και ανοησία.

δ. Η «παιδεία» και η «εκπαίδευση» είναι έννοιες εντελώς άσχετες μεταξύ τους.

ε. Η εκπαίδευση λειτουργεί ως θεσμοθετημένη διαδικασία.

                                                                                                                                                                                                                            Μονάδες 10

Β2. α) Να βρείτε έναν τρόπο ανάπτυξης της τελευταίας παραγράφου του κειμένου «Από εκεί … υποχρεωτική.» (μονάδες 2) και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο (μονάδες 3). 

                                                                                                                                                                                                                             Μονάδες 5 
β) Να γράψετε ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις (με έντονη γραφή στο κείμενο) στην τρίτη παράγραφο:

Ωστόσο

επομένως

προκειμένου

Που πάει να πει ότι

κυρίως

                                                                                                                                                                                                                                Μονάδες 5

Β3. α) Να ξαναγράψετε τις ακόλουθες προτάσεις/περιόδους λόγου του κειμένου, αντικαθιστώντας καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις με μία συνώνυμή της, χωρίς να αλλάζει το νόημα:

- Οι αρχές της ανιχνεύονται στον Αισχύλο και στον Σοφοκλή.

- Η ίδια λέξη [...] σκοπίμως συνάπτεται κάποτε τόσο με την παιδία όσο και με την παιδιά.

- [...] το οποίο, όσο βλέπω στα λεξικά, εμφανίζεται πρώτη φορά στον πλατωνικό Κρίτωνα.

- [...] δημιουργεί σύγχυση εις βάρος και των δύο συντελεστών της κρίσιμης αυτής συζυγίας.

- Από εκεί και πέρα αρχίζουν προφανείς και λανθάνουσες διαφορές [...].

                                                                                                                                                                                                                              Μονάδες 5

β) Να αντικαταστήσετε καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις (υπογραμμισμένες στο κείμενο) με μία αντώνυμή της:

- αναβαθμίζεται (1η παράγραφος)

- μεταγενέστερη (2η παράγραφος)

- επιτρέπουν (3η παράγραφος)

- ιδιωτική (3η παράγραφος)

- διαφορές (4η παράγραφος)

                                                                                                                                                                                                                               Μονάδες 5 

Β4. Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου «Παιδεία … αφετέρου» κυριαρχεί η παθητική φωνή. 
α) Να εντοπίσετε δύο ρήματα παθητικής φωνής σε αυτή την παράγραφο (μονάδες 2). 

β) Να εξηγήσετε πώς λειτουργεί η παθητική φωνή στη διαμόρφωση του ύφους του κειμένου στη συγκεκριμένη παράγραφο (μονάδες 3).

                                                                                                                                                                                                                                Μονάδες 5 

Γ1. Με αφορμή διάλογο που έχει ανοίξει στη σχολική κοινότητα σχετικά με τον μορφωτικό ρόλο του σχολείου στον 21ο  αιώνα, γράφετε ένα άρθρο (500 - 600 λέξεις) στη μαθητική εφημερίδα στο οποίο: 

α) υποστηρίζετε την άποψη ότι το σχολείο οφείλει, παράλληλα με την εκπαιδευτική, να ασκεί και παιδευτική λειτουργία, και 

β) προτείνετε, αιτιολογημένα, τρόπους με τους οποίους εκπαιδευτικοί και μαθητές/μαθήτριες μπορούν να συμβάλλουν στην ενίσχυση του παιδευτικού ρόλου του σχολείου. 

Προσοχή: στο άρθρο να μην αναγράψετε το ονοματεπώνυμό σας.

                                                                                                                                                                                                                                      Μονάδες 40